Als je mensen vraagt of ze wel eens gregoriaanse muziek horen zijn de antwoorden heel gevarieerd. Er zijn mensen die het alleen maar kennen uit de kerk en anderen hebben hele muziekcollecties met gregoriaanse muziek, omdat ze het zo mooi vinden. De mensen die het in de kerk horen zeggen dan vaak dat ze tijdens een uitvaart het Requiem en het in Paradiso hoorden en dat hen dat ontroerde. De mensen die vaker de Heilige Missen bijwonen weten dat er tijdens een dienst vaste en wisselende gezangen worden gezongen. Deze wisselende gezangen worden ook wel aangeduid als “het Proprium”, de vaste gezangen worden “het Ordinarium” genoemd. Tot de eerste categorie horen dan onder andere het Kyrie, Sanctus en Agnus Dei, de wisselende gezangen zijn onder andere de Introïtus, het Graduale en de Communio.
Maar wat is nu eigenlijk gregoriaans?
"Gregoriaans is eenstemmige, vocale muziek, die wezenlijk gebonden is aan een tekst. De tekst staat voorop. De melodie moet die tekst versieren, hem verklaren, vertolken en gemakkelijker in iemands gemoed doen opnemen. Deze zang is immers liturgische kunst, het zingen van deze teksten is gebed, lof aan God."
Het gregoriaans dat in de kerk gezongen wordt is niet zo maar een liedje om de Mis een beetje op te vrolijken, maar een wezenlijk onderdeel van de Eucharistie. (Cyriel Tonnaer 2021)
Het gregoriaanse repertoire is ouder dan de uitvinding van de muzieknotatie. Dat betekent dat het een tijdlang mondeling is doorgegeven. In de Karolingische tijd (ongeveer vanaf het jaar 800) is men begonnen het gregoriaans op te schrijven. Dat ging in verschillende fasen. Aanvankelijk schreef men alleen de teksten van de gezangen op.
De waarde hiervan is dat de orde van dienst vastgelegd wordt: welk gezang hoort op welk moment in de eredienst gezongen te worden en wat is de exacte tekst ervan? Later kwamen er notenbalken en handschriften bij.
De notenbalk voor de gregoriaanse muziek bestaat uit vier lijnen. De noten, meestal vierkante blokjes, worden hierop genoteerd. De vierkante blokjes worden ook kwadraatnoten of Punctum genoemd.
De gregoriaanse muziek is vastgelegd in een boek, genaamd het Graduale Triplex. In dit boek zijn onder en boven de notenbalken twee handschriften toegevoegd, het handschrift van Laon, in het zwart boven de notenbalken en het handschrift van Sankt Gallen in het rood onder de notenbalk.
Deze handschriften geven aan hoe de gregoriaanse gezangen uitgevoerd moeten worden. Onze dirigent is een specialist op het gebied van interpretatie en uitvoering van deze muziek volgens de handschriften. -Zie “over de dirigent” -. Door gebruik te maken van de handschriften bereiken we dat het gregoriaans niet langzaam en log wordt, maar dat er in combinatie met het op de juiste wijze uitspreken van de Latijnse teksten, levendige, makkelijker te zingen en beter in het gehoor liggende gezangen ontstaan. De eeuwenoude gezangen worden zo weer gezongen zoals de componist het ooit bedoeld heeft.
Wilt u het eens horen, kijk in het - programma - wanneer wij te beluisteren zijn.
Meer informatie over Gregoriaans:
Stichting Amici Cantus Gregoriani